Rak grlića materice: simptomi, faktori rizika i prevencija
Treća nedjelja januara se od 2007. godine, na inicijativu i pod pokroviteljstvom Evropske asocijacije za borbu protiv raka grlića materice (European Campus Card Association-ECCA), obilježava kao Evropska nedelja prevencije raka grlića materice.
Slogan ovogodišnje kampanje je „BOLJE SPRIJEČITI NEGO LIJEČITI – REDOVNOM KONTROLOM POBIJEDIĆEMO KARCINOM GRLIĆA MATERICE“, a ima za cilj da žene svih životnih dobi podstakne da razmišljaju o značaju očuvanja svog reproduktivnog zdravlja, kao i da ih motiviše da u toku godine odvoje makar jedan dan za posjetu svom ljekaru i obave neki od dostupnih preventivnih pregleda kojima se mogu blagovremeno otkriti rane premaligne promjene i spriječiti dalji razvoj bolesti i njen krajnji fatalni ishod.
Za gotovo sve slučajeve raka grlića materice odgovoran je Humani papiloma virus (HPV). Prirodni tok HPV infekcije i biološko ponašanje premalignih promjena grlića materice omogućava da se prevencija karcinoma grlića materice ostvari na više nivoa – mjerama kojima se spriječava sama pojava ovog oboljenja, kao i onima koje omogućavaju rano otkrivanje premalignih promjena, čime se veoma uspješno zaustavlja dalji razvoj bolesti i njen fatalni ishod.
Redovni pregledi kod izabranog ginekologa, sprovođenje programa organizovanog skrininga i programa vakcinacije protiv HPV infekcije, imaju najveći značaj u prevenciji ove bolesti.
ŠTA TREBA DA ZNAMO O RAKU GRLIĆA MATERICE?
Rak grlića materice je zloćudni tumor, lokalizovan na donjem dijelu materice okrenutom ka vagini, koji nastaje kada se neke ćelije grlića materice izmjene i počnu da se nekontrolisano umnožavaju. Najčešće se javlja između 35. i 50. godine života.
DA LI SE RAK GRLIĆA MATERICE MOŽE SPRIJEČITI?
Razvoj ove bolesti se može spriječiti otkrivanjem ranih premalignih promjena u ćelijama površinskog sloja grlića materice. Neke od ovih promjena su blage, često bez ikakvih simptoma, i mogu se spontano povući, ali postoje i one koje, ukoliko se na vrijeme ne uklone, u periodu od nekoliko godina mogu da prerastu u rak grlića materice.
SIMPTOMI KOJI UPOZORAVAJU NA POSTOJANJE RAKA GRLIĆA MATERICE
- krvarenje u toku i nakon seksualnog odnosa
- krvarenje između dve menstruacije
- produženo menstrualno krvarenje
- krvarenje nakon menopauze
- pojačani vaginalni sekret i pored primenjene terapije
- ponovljene ranice ili oštećenja sluzokože grlića
- bol u krstima ili nozi, oticanje noge
Postojanje jednog ili više navedenih simptoma budi sumnju na postojanje raka grlića materice i nikako ih ne treba zanemariti, naročito ukoliko traju duže vremena ili ukoliko se ponavljaju. Ukoliko ih uočite, obratite se svom izabranom ljekaru!
KOJI SU NAJČEŠĆI FAKTORI RIZIKA ZA NASTANAK RAKA GRLIĆA MATERICE?
Osnovni faktor rizika je dugotrajna infekcija određenim tipovima Humanih papiloma virusa (HPV).
Postoji preko 100 tipova HPV-a, od kojih oko 40 izaziva infekcije sluzokože polnih organa kod oba pola. Neki od njih uzrokuju promjene u površinskim ćelijama grlića materice iz kojih vremenom može da se razvije rak grlića materice.
Ovo treba da znate o infekciji humanim papiloma virusima (HPV)
U 99,7% slučajeva raka grlića materice postoji HPV infekcija! U čak 70% slučajeva uzročnik je neki od visokorizičnih tipova HPV-a (16 i 18), koji su dokazano onkogeni!
Imajući u vidu da je glavni faktor rizika za nastanak karcinoma grlića materice dugotrajna infekcija određenim tipovima Humanog papiloma virusa (HPV), smatra se da je najefikasnija mjera primarne prevencije protiv ove bolesti pravovremena imunizacija protiv humanog papiloma virusa. Ova intervencija smatra se isplativom, naročito za zemlje gdje su resursi ograničeni, učestalost HPV infekcije visoka, a obuhvat preventivnim pregledima nizak.
Većina zemalja Evropske unije već je uvela imunizaciju protiv HPV-a. U zemljama poput SAD, gdje je vakcina u upotrebi od 2006. godine, i Australiji, gdje se bilježi velika pokrivenost imunizacijom, već se evidentira značajna redukcija infekcijom HPV-a, rjeđa pojava prekanceroznih promjena grlića materice kod mladih žena, kao i genitalnih kondiloma kod pripadnika oba pola.
Vakcina se i kod nas, preporučuje djeci oba pola prije stupanja u seksualne odnose, najbolje u uzrastu od 11 ili 12 godina, ali i mladim ženama do 26. odnosno muškarcima do navršene 21. godine života, ukoliko vakcinu nisu primili kao tinejdžeri, kao i muškarcima sa povećanim rizikom za dobijanje polno prenosive infekcije.
Ipak, ono što je veoma važno istaći jeste da imunizacija, koliko god bila bezbjedna i djelotvorna mjera prevencije, nikako ne isključuje potrebu za redovnim obavljanjem preventivnih pregleda, naročito ako se uzme u obzir da postojeće vakcine ne štite od svih tipova Humanog papiloma virusa. HPV infekcija je neophodan ali ne i dovoljan faktor rizika za nastanak raka grlića materice!
KO JE POD POVEĆANIM RIZIKOM OD NASTANKA OVOG KARCINOMA?
Pod velikim rizikom od nastanka raka grlića materice su žene :
- pušači, sa oslabljenim imunim sistemom (HIV infekcija, imunosupresivna terapija),
- koje su rano stupile u seksualne odnose (pre 16. godine života)
- koje su imale veliki broj seksualnih partnera,
- koje upražnjavaju seksualne odnose bez zaštite (kondoma),
- koje ne idu na redovne kontrolne preglede,
- koje više godina koriste oralne kontraceptive,
- sa prekomjernom tjelesnom težinom,
- sa čestim upalama vagine i materice.
KAKO MOŽETE SMANJITI RIZIK OD NASTANKA RAKA GRLIĆA MATERICE?
- Odlaskom na preventivne preglede i redovne kontrole kod ginekologa;
- Javljanjem na organizovani skrining za rak grlića materice (kada dobijete poziv iz doma zdravlja);
- Poznavanjem simptoma ove bolesti i odlaskom kod ljekara ukoliko se uoči neki od njih;
- Vakcinisanjem protiv HPV-a ukoliko spadate u ciljnu grupu za primanje vakcine.
ZAŠTO SU VAŽNI PREVENTIVNI PREGLEDI?
Cilj redovnih preventivnih pregleda je otkrivanje početnih promjena na grliću materice prije nego što se razvije maligno oboljenje. Što se ranije otkriju promjene, liječenje je lakše i uspješnije. Kada se rak već razvije, tretman postaje teži, a njegov uspeh je manje zagarantovan.
Zapamtite, u početnim stadijumima bolesti najčešće nema nikakvih simptoma!
Izvor: zdravlje.org.rs
