Sve što trebate da znate o polno prenosivim bolestima

Polno prenosive bolesti (PPB) su infekcije koje prelaze sa jedne osobe na drugu putem seksualnog kontakta.
Poznate su i kao polno prenosive infekcije (SPI) ili polne bolesti (VD).

Neke polno prenosive bolesti mogu se proširiti upotrebom nesterilizovanih igala za lijekove, od majke do djeteta za vrijeme porođaja ili dojenja i transfuzije krvi.

Genitalne oblasti su uglavnom vlažne i tople sredine, idealne za rast gljivica, virusa i bakterija.

Ljudi mogu prenositi mikroorganizme koji naseljavaju kožu ili sluzokožu genitalija. Infektivni organizmi takođe mogu da se kreću između ljudi u spermi, vaginalnom sekretu ili krvi tokom seksualnog odnosa.

Pojedinci lakše prenose polno prenosive bolesti kada ne koriste sredstva za kontracepciju,kao što su kondomi, brane i dezinfekcija seksualnih igračaka.

Neke infekcije se mogu prenositi putem seksualnog kontakta, ali se ne klasifikuju kao polno prenosive bolesti. Na primjer, meningitis se može prenijeti tokom seksualnog kontakta, ali ljudi mogu dobiti infekciju meningitisom iz drugih razloga. Stoga se ne klasifikuje kao PPB.

Ljudi u dobi od 15 do 24 godine dobijaju polovinu svih novih polno prenosivih bolesti, a 1 od 4 seksualno aktivne adolescentkinje ima STD. Međutim, stopa STD među starijima se povećava.

Sledeći odeljci objašnjavaju najčešće PPB.

Klamidija (Hlamidija)

Hlamidija je PPB uzrokovana Chlamidia trachomatis bakterijom (C. trachomatis). Ova bakterija zarazna je samo za ljude. Hlamidija je najčešći infektivni uzrok genitalnih i očnih bolesti širom svijeta. Takođe je najčešća bakterijska PPB.

Prema Centrima za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC), u 2015. godini, skoro 3% djevojaka u dobi od 15 do 19 godina imalo je klamidiju.

Žene sa klamidijom obično ne pokazuju simptome. Ovi simptomi obično nisu specifični i mogu uključivati:

• infekciju bešike
• promjenu vaginalnog iscjedka
• blagi bol u donjem abdomenu

Ako se osoba ne liječi od hlamidije, to može dovesti do sljedećih simptoma:

• bol u karlici
• bolan seksualni odnos, ili povremeno ili svaki put
• krvarenje između ciklusa

Chancroid (Meki šankr)

Chancroid je poznat i kao meki šankr i ulcus molle. To je bakterijska infekcija izazvana nazvanoa po streptobacillus Haemophilus ducreyl. Infekcija uzrokuje bolne rane na genitalijama i širi se samo putem seksualnog kontakta.

Ova infekcija je češća u zemljama u razvoju, posebno među komercijalnim seksualnim radnicima i nekim nižim društveno-ekonomskim grupama. To je zbog nedostatka pristupa zdravstvenim uslugama, stigme vezane za traženje pomoći, nedostatka dovoljnog obrazovanja o seksualnom zdravlju i drugih faktora.

U 2015. godini, u Sjedinjenim Državama je prijavljeno samo 11 slučajeva provjerenog izvora chancroid-a. Chancroid povećava rizik od inficiranja HIV-om, a HIV povećava rizik od zaraze chancroid-om.

U roku od 1 dana do 2 nedelje od dobijanja infekcije, pacijent u toku jednog dana razvije kvrgu koja se pretvara u čir. Čir može biti veličine od 1/8 inča do 2 inča. Vrlo je bolno i možda će imati dobro definisane granice i žuto-sivi materijal u osnovi.

Ako je osnova čira okrznuta, ona će obično krvariti. U nekim slučajevima limfni čvorovi nabreknu i postanu bolni.

Žene često imaju najmanje četiri čira, dok muškarci obično imaju samo jedan. Muškarci imaju tendenciju da imaju rijeđe i manje teške simptome. Čirevi se obično pojavljuju na utoru na zadnjoj strani glanskog penisa kod neobrezanih muškaraca ili, kod žena, na stidnim usnama ili na kozi na pozadini vulve.

Chancroid se leči 7-dnevnim tokom eritromicina, jednom oralnom dozom azitromicina ili jednom dozom ceftriaksona.

Rakovi ili stidne vaši

Manifestacije stidnih ušiju se prevashodno šire seksualnim kontaktom. Kućni ljubimci ne igraju nikakvu ulogu u prenošenju ljudskih vaši.

Vaši se pričvršćuju na stidne dlake, a ponekad se mogu naći i u pazuhu, brkovima, bradi, trepavicama i obrvama. Hrane se ljudskom krvlju.

Uobičajeni izraz “rakovi” potiče od izgleda vaši sličnih rakovima.

Genitalni herpes

Ovu PPB prouzrokuje virus herpes simpleksa (HSV). Virus utiče na kožu, grlić materice, genitalije i neke druge djelove tijela. Postoje dvije vrste:

• HSV-1, takođe poznat kao herpes tipa 1
• HSV-2, takođe poznat kao herpes tipa 2

Herpes je hronično stanje. Značajan broj osoba sa herpesom nikada ne pokazuje simptome i ne zna za njihov status herpesa.

HSV se lako prenosi sa čovjeka na čovjeka direktnim kontaktom. Najčešće se prenošenje  tipa 2 HSV događa vaginalnim, oralnim ili analnim seksom. Tip 1 se češće prenosi sa zajedničkih slamki, pribora i površina.

U većini slučajeva, virus ostaje uspavan nakon ulaska u ljudsko telo i ne pokazuje simptome.

Simptomi povezani sa genitalnim herpesom, ako se pojave, mogu uključivati:

• žuljevi i ulceracije na grliću materice
• vaginalni iscjedak
• bol kod mokrenja
• groznica
• uglavnom loše zdrastveno stanje
• čireve oko usta u tipu HSV1

Takođe, crveni plikovi se mogu javiti na spoljnim genitalnim predjelima, rektumu, bedrima i zadnjici. Oni mogu biti bolni, pogotovo ako puknu i ostave rane.

Hepatitis B

Virus hepatitisa B (HBV) uzrokuje ovu PPB.

Prenosi se kontaktom sa zaraženim sjemenom, krvlju i drugim tjelesnim tečnostima. HBV se prenosi na sljedeće načine:

• nezaštićenim seksom
• upotrebom nesterilisanog šprica
• slučajni ubod oštrim predmetom
• konzumiranje inficiranog majčinog mlijeka
• ugrizom osobe sa hepatitisom B

Jetra nabubri, a pojedinac može doživjeti ozbiljno oštećenje jetre kao rezultat HBV-a. To na kraju može dovesti do raka, a bolest može ponekad postati hronična. Centri za davanje krvi uvijek proveravaju da li donatori imaju hepatitis B.

Trihomonijaza

Trihomonijaza je uobičajena PPB koja može zahvatiti oba pola. Međutim, kod žena je veća vjerovatnoća da će imati simptome. Infekciju uzrokuje jednoćelijski protozojski parazit, Trichomonas vaginalis.

Kod žena je vagina najčešće mjesto infekcije, dok za muškarce to je uretra. Prenošenje se može dogoditi bilo seksualnim odnosom ili kontaktom vulva-vulva.

Iako žene mogu steći infekciju od muških ili ženskih seksualnih partnera, muškarci se gotovo uvijek zaraze od seksa sa ženama.

Simptomi trihomonijaze uključuju:

• miris vagine
• vaginalni iscjedak
• bol ili nelagodnost tokom polnog odnosa
• bol pri mokrenju

Žena sa trihomonijazom ima veću vjerovatnoću da će zaraziti HIV-om jednom kad je izložena virusu. Žena sa trihomonijazom i HIV-om takođe vjerovatnije prenosi virus virusa HIV-a na druge seksualne partnere.

HIV i AIDS

Humani imunodeficijentni virus (HIV) napada imuni sistem, ostavljajući svog domaćina mnogo ranjivijim na infekcije i bolesti. Ako se virus ne liječi, osjetljivost na infekciju se pogoršava.

HIV se može naći u spermi, krvi, majčinom mlijeku i vaginalnim i rektalnim tečnostima. HIV se može prenijeti krvlju u krv, seksualnim kontaktom, dojenjem, porođajem, dijeljenjem opreme za ubrizgavanje droga, poput igala i šprica, i, u rijetkim slučajevima, transfuzijom krvi.

Sa liječenjem, količina virusa prisutnog u tijelu može se smanjiti na neodredivi nivo. To znači da je količina virusa HIV-a u krvi tako niska da se ne može otkriti testovima krvi. To takođe znači da se HIV ne može prenijeti na druge ljude. Osoba sa HIV-om kojI se ne može utvrditi mora da nastavi sa liječenjem kao inače, jer se virusom upravlja, a ne liječi.

Ako HIV napreduje bez liječenja i dostigne stadijum 3, poznat kao AIDS, to može biti fatalno. Međutim, savremena medicina znači da HIV ne treba da smanjuje životni vijek.

Humani papiloma virus (HPV)

Humani papiloma virus je naziv za grupu virusa koji utiču na kožu i sluzokožu, poput grla, grlića materice, anusa i usta.

Postoji preko 100 vrsta HPV-a od kojih oko 40 može uticati na genitalne oblasti. Ove vrste se takođe mogu prenijeti na usta i grlo.

HPV infekcija može dovesti do:

• nenormalnog rast ćelija i promjene unutar grlića materice, značajno povećavajući rizik od raka grlića materice
• polnih bradavica

Većina pojedinaca sa HPV-om nema simptoma i nisu svjesni. HPV je toliko čest u SAD-u da će gotovo svaki seksualno aktivni muškarac i žena prenijeti virus tokom svog života.

HPV se najčešće prenosi vaginalnim ili analnim seksom, oralnim seksom i genitalno-genitalnim kontaktom. Ljudi sa HPV virusom, ali bez znakova i simptoma, još uvijek mogu da zaraze druge.

Žena koja je trudna i ima HPV može prenijeti virus svojoj bebi tokom porođaja, mada je to veoma rijetko.

Vakcinacija je najbolji način da se spriječi HPV.

Molluscum contagiosum

Molluscum contagiosum je zarazna, virusna infekcija kože.

Postoje četiri vrste:

• MCV-1, najčešći tip
• MCV-2, najčešće seksualno prenosivi tip
• MCV-3
• MCV-4

Kada virus inficira malu djecu, to se ne smatra PPB-om.

Simptomi uključuju male, okrugle izbočine i udubljenja na koži. Ako se ne liječe, izbočine obično nestaju, ali to može potrajati i do dvije godine. Ljekar može da ukloni kvrge hemikalijama, električnom strujom ili zamrzavanjem. Postoje neki ljekovi na recept koji će se na kraju osloboditi izraslina.

Mangan (šuga)

Šuga je zarazno stanje kože koju izaziva Sarcoptes scabiei, sitna grinja. Ukopavaju se u kožu i polažu jaja.

Osoba koja ima mangan razvija kožni osip i doživljava intenzivan svrbež. Ljudi sa manganom često nisu svjesni svog stanja nekoliko nedjelja nakon početne infekcije, što znači da se infestacija manganom brzo širi.

Uzrok šuge nije poznat, mada neki vjeruju da su loši uslovi života i nedostatak lične higijene povezani sa stanjem. Međutim, za to nema naučnih dokaza.

Šuga se najčešće prenosi tijesnim kontaktom s tijelom, kao što je duže držanje za ruke ili seksualni odnos. Zagrljaj ili jednostavno rukovanje sa osobom koja ima kraste malo je vjerovatno da će dovesti do prenošenja.

Grinja ne može da skače ili leti. Međutim, može preživjeti 1 do 2 dana nakon napuštanja ljudskog tijela. To znači da djeljenje odjeće ili posteljine sa osobom koja ima mangan povećava rizik od infekcije.

Međutim, produženi fizički kontakt, kao što se vjerovatno dešava tokom seksualnog odnosa, najčešći je put prenošenja.

Simptomi mangana mogu da se pojave nekoliko nedjelja nakon početnog prenošenja i mogu da uključuju:

• Kožni osip: sitna grinja ostavlja male crvene tačke, poznate kao tragovi pukotine. Izgledaju poput sitnih uboda insekata, a neki ljudi mogu pomisliti da je u pitanju ekcem. Ozbiljni tragovi nastaju kao mala linija od najmanje četiri sićušna mjesta i pojavljuju se oko područja laktova, zapešća i između nožnih prstiju i prstiju. Žene doživljavaju ovaj osip oko bradavica, a muškarci u blizini genitalija.
• Intenzivni svrab: Pogoršava se noću ili nakon toplog tuširanja.
• Čirevi: Posle grebanja osipa područje može biti upaljeno i mogu se razviti pukotine na koži.

Ređe se osip može pojaviti na stražnjici, gležnju, pazuhu, genitalijama, preponama, vlasištu, vratu, licu, glavi, ramenima, struku, stopalima, potkoljenici i koljenima.

Sifilis

Sifilis je rezultat bakterije Treponema pallidum. Prenosi se seksualnim kontaktom, a osoba koja prenosi infekciju imaće sifilitnu leziju. Žena koja je trudna i takođe ima sifilis, može prenijeti ovu seksualno prenosivu bolest na svoju bebu, što može rezultirati mrtvorodjenjem ili ozbiljnim urođenim deformitetima.

Postoji inkubacija između 9 i 90 dana nakon početne infekcije pre nego što se pojave simptomi bolesti, sa prosečnim inkubacijskim periodom od 21 dan. Svaka faza sifilisa ima karakteristične znakove i simptome. Neki ljudi sa sifilisom ne pokazuju simptome, dok drugi mogu imati blaže prikaze.

Kod nekih ljudi sa stanjem, čak i ako se simptomi riješe, bakterija je i dalje u telu i kasnije može uzrokovati ozbiljne zdravstvene probleme.

Gonoreja

Ova bakterijska infekcija koja se prenosi seksualnim putem obično napada sluznicu. Poznata je i kao pljeskavica ili kaplje.

Bakterija koja je veoma zarazna ostaje u toplijim i vlažnim šupljinama u telu.

Većina žena sa gonorejom ne pokazuje znakove ili simptome. Ako se ne liječi, žene mogu razviti karličnu upalnu bolest (PID). Muškarci mogu razviti upalu prostate, uretre ili epididimisa.

Bolest izaziva Neisseria gonorrhoeae. Bakterije mogu preživjeti u vagini, penisu, ustima, rektumu ili u oku. Mogu se prenijeti tokom seksualnog kontakta.

Čim se osoba zarazi gonorejom, rizikuje širenje bakterija na druge djelove tijela. Pojedinac može slučajno protrljati oko i proširiti infekciju. Ovo produžava period liječenja. Žena koja je trudna može prenijeti infekciju na novorođenče tokom porođaja.

Simptomi gonoreje mogu se pojaviti između 2 do 10 dana nakon početne infekcije, a u nekim slučajevima može biti i 30 dana. Neki ljudi osjećaju vrlo blage simptome koji dovode do greške u dijagnozi gonoreje za drugačije stanje, poput gljivične infekcije.

Muškarci mogu imati sledeće simptome:

• peckanje tokom mokrenja
• bol u testisima ili oticanje
• zeleni, bijeli ili žuti iscjedak iz penisa

Manje vjerovatno je da će žene pokazati simptome, ali ako se to dogodi, mogu uključivati:

• krvarenje nakon polnog odnosa
• oticanje vulve ili vulvitis
• nepravilno krvarenje između ciklusa
• ružičasto oko ili konjuktivitis
• bol u području karlice
• peckanje ili bol tokom mokrenja

Ako se rektum zarazi, osoba sa gonorejom može osjetiti analni svrab, bolne pokrete crijeva, a ponekad i pražnjenje. Kada se prenos dogodi kao rezultat oralnog seksa, može doći do pečenja u grlu i otečenih žlijezda.

Prevencija

Seks uz korišćenje kondoma najsigurniji je način da se spriječi širenje spolno prenosivih infekcija. Kondomi su poznati kao barijerski kontraceptivi, zbog njihove fizičke barijere.

Za svaki oralni, vaginalni ili analni seksualni čin koristite novi kondom od lateksa.

Izbegavajte upotrebu lubrikanata na bazi ulja, poput vazelina, kada koristite kondom od lateksa. Kontracepcije koje ne pružaju barijeru, kao što su oralni kontraceptivi ili intrauterini uređaji, ne čine ništa što štiti ljude od seksualno prenosivih infekcija.

Evo i drugih koraka koje možete preduzeti kako biste smanjili rizik od seksualno prenosivih bolesti:

• Apstinencija: Suzdržavanje od bilo kakvog seksualnog čina najefikasniji je način izbjegavanja seksualno prenosive bolesti.
• Monogamija jednom nezaraženom partneru: Dugotrajna, monogamna veza sa jednom osobom koja nije zaražena može umanjiti rizik od zaraze PPB-ima.
• Vakcinacije: Postoje vakcinacije koje mogu zaštititi pojedinca od eventualnog razvoja nekih vrsta raka koje izazivaju HPV i hepatitis B.
• Provjerite infekcije: Pre seksualnog odnosa sa novim partnerom, proverite da partner i vi nemate seksualno prenosive bolesti.
• Pijte alkohol umjereno: Verovatnije je da će ljudi koji su popili previše alkohola učestvovati u rizičnom ponašanju. Izbjegavajte upotrebu rekreativnih ljekova koji mogu takođe uticati na prosuđivanje.
• Objasnite da želite siguran seks: Prije nego što se upuštite u bilo koji seksualni čin sa novim partnerom, recite da biste željelo samo siguran seks.
• Obrazovanje: Roditelji, škole i društvo moraju da nauče djecu o važnosti sigurnog seksa i objasne kako da spriječe da se zaraze seksualno prenosive bolesti, uključujući informacije relevantne za LGBTK zajednicu.

Koristite odgovoran pristup intimnosti sa drugom osobom, i to bi vas moglo zaštititi od niza zdravstvenih problema.

Izvor: medicalnewstoday.com